Ceza soruşturmalarında kişi hakkında tutuklama yerine uygulanabilen önemli bir koruma tedbiri olan adli kontrol, özgürlük kısıtlayıcı ama cezaevi dışı bir denetim mekanizmasıdır. Mahkemeler, birçok durumda tutuklama kararına alternatif olarak adli kontrol uygulanmasına hükmeder.
2025 itibarıyla Türkiye’de adli kontrol uygulamaları hem yaygınlaşmış hem de çeşitlenmiştir. Bu yazıda, adli kontrol nedir, kimlere uygulanır, ne kadar sürer ve hangi tedbirleri içerir gibi sorulara yanıt vereceğiz. Aynı zamanda yurt dışı çıkış yasağı, haftalık imza yükümlülüğü ve elektronik kelepçe gibi uygulamaların detaylarını da açıklayacağız.
Adli Kontrol Nedir?
Adli kontrol, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 109. maddesinde düzenlenmiş bir koruma tedbiridir. Mahkeme, kişi hakkında tutuklama kararı vermek yerine, belirli koşullarla serbest bırakılmasına karar verebilir. Bu koşullar, kişinin davranışlarını denetlemek ve yargılama sürecinde kaçmasını önlemek amacı taşır.
Adli kontrol, tutuksuz yargılamanın bir çeşididir. Ancak kişinin tamamen özgür olduğu anlamına gelmez. Belirlenen tedbirlere uymak zorunludur. Aksi halde tutuklama gündeme gelebilir.
Hangi Hallerde Adli Kontrol Uygulanır?
Adli kontrol, özellikle şu durumlarda tercih edilir:
- Suçun ağırlığı tutuklamayı gerektirmiyorsa
- Kişi sabit ikametgâh sahibiyse
- İlk kez suç işlediği anlaşılıyorsa
- Deliller toplanmış ve karartma ihtimali yoksa
- Kaçma şüphesi düşükse
Özellikle Kartal Sulh Ceza Hâkimlikleri ve İstanbul Anadolu Adliyesi uygulamalarında, tutuklama yerine adli kontrolün tercih edildiği dosya sayısı son yıllarda artış göstermiştir.
Adli Kontrol Kararını Kim Verir?
Adli kontrol kararı:
- Soruşturma aşamasında savcının talebi üzerine sulh ceza hâkimi tarafından verilir
- Kovuşturma aşamasında mahkeme tarafından uygulanabilir
Avukat aracılığıyla yapılan başvurular neticesinde, hâkim tutuklama yerine adli kontrol kararı verebilir veya tutuklu kişiyi tahliye ederek adli kontrole çevirebilir.
Adli Kontrol Türleri
CMK m.109/3 uyarınca mahkeme tarafından belirlenebilecek adli kontrol tedbirlerinden bazıları şunlardır:
1. Yurt Dışına Çıkış Yasağı
Kişinin pasaportuna tahdit konulur. Herhangi bir ülkeye çıkış yapamaz. Bu karar, özellikle kaçma şüphesi bulunan dosyalarda yaygındır.
2. Belirli Aralıklarla İmzaya Gitme
Şüpheli veya sanık, haftada 1–3 gün belirlenen karakola giderek imza verir. Bu tedbir, kişinin takibinin sürdüğünü gösterir ve kaçma ihtimalini azaltır.
3. Belirli Bir Konutta Oturma Yükümlülüğü
Kişinin evi dışına çıkmaması, belirli saatlerde evde bulunması kararlaştırılır.
4. Elektronik Kelepçe
Son yıllarda sıkça uygulanan bir diğer yöntemdir. Kişinin bileğine takılan cihazla hareket alanı sınırlandırılır ve elektronik izleme sistemiyle takip edilir. Özellikle cinsel suçlar, tehdit, ısrarlı takip gibi dosyalarda uygulanır.
5. Belirli kişilere yaklaşmama veya iletişime geçmeme yasağı
Özellikle mağdura yaklaşma yasağı içeren dosyalarda kullanılır. Aile içi şiddet, tehdit ve benzeri suçlarda tercih edilir.
Adli Kontrol Süresi Ne Kadardır?
Adli kontrol tedbirleri, yargılama süreci sona erene kadar devam edebilir. Ancak keyfi uzatılamaz. Belirli aralıklarla gözden geçirilmesi gerekir. Yargılamanın uzaması, tek başına adli kontrolün sürekli devamı için yeterli sebep değildir.
Avukatınız aracılığıyla her zaman adli kontrolün kaldırılması veya hafifletilmesi için talepte bulunabilirsiniz.
Adli Kontrolün Kaldırılması Mümkün mü?
Evet. Adli kontrol, geçici bir tedbirdir. Aşağıdaki durumlarda kaldırılabilir:
- Delillerin toplanmış olması
- Yargılama sürecinde sabit ikametgâhın ispatı
- Tedbire gerek kalmadığının savunma tarafından ispatlanması
Kaldırılma talebi, dosyaya bakan mahkemeye ya da sulh ceza hâkimliğine avukat aracılığıyla yapılır.
Adli Kontrol İhlalinde Ne Olur?
Kişi, adli kontrol şartlarını yerine getirmezse şu sonuçlarla karşılaşabilir:
- Hakkında tutuklama kararı verilebilir
- Daha ağır tedbirler uygulanabilir
- Kaçma şüphesi oluştuğunda yakalama emri çıkarılabilir
Bu nedenle adli kontrol sürecinde, her yükümlülüğün eksiksiz yerine getirilmesi gerekir.
İstanbul Anadolu Adliyesi ve Maltepe Cezaevi Uygulamaları
Kartal’da bulunan İstanbul Anadolu Adliyesi’nde adli kontrol kararları sıklıkla uygulanmaktadır. Özellikle cezaevine sevk edilmeden kişinin serbest bırakıldığı durumlarda yurt dışı çıkış yasağı veya imza yükümlülüğü yaygın kararlardandır.
Maltepe Cezaevi’nden adli kontrolle tahliye edilen hükümlüler ise çoğu zaman denetimli serbestlik müdürlükleri tarafından takip edilir.
Bölgedeki uygulamalara hâkim bir Kartal ceza avukatı ya da Maltepe cezaevi avukatı, adli kontrol sürecinin sağlıklı yürütülmesi ve gerekirse kararın kaldırılması için etkin destek sağlayabilir.
Bir yanıt yazın