Velayet davası nasıl açılır? sorusu, boşanma sürecinde veya boşanma sonrasında çocukla ilgili haklarını düzenlemek isteyen birçok anne ve babanın ilk başvurduğu konulardan biridir.
2025 yılı itibarıyla velayet davalarında çocuğun üstün yararı ilkesi temel alınmakta ve tüm kararlar bu ilkeye göre şekillendirilmektedir.
Bu yazıda, velayet davasının kimler tarafından açılabileceği, dava açma süreci, görevli ve yetkili mahkemeler, velayet değişikliği şartları ve dikkat edilmesi gereken hususlara değiniyoruz.
Velayet Nedir?
Velayet; çocuğun korunması, eğitimi, bakımı, eğitimi ve temsili gibi tüm kişisel ve mali işlerinin düzenlenmesiyle ilgili ebeveyn sorumluluğudur.
Türk Medeni Kanunu’na göre evlilik birliği devam ettiği sürece velayet anne ve baba tarafından birlikte kullanılır.
Boşanma, ayrılık, ölüm veya başka hukuki sebeplerle bu birlik sona erdiğinde velayet bir tarafa bırakılır.
Kimler Velayet Davası Açabilir?
- Boşanmış anne ya da baba
- Nikahsız doğan çocukların ebeveynlerinden biri
- Evli olmayan ancak çocuğun velayeti kendisine verilmeyen taraf
- Velayet hakkı daha önce verilmiş olan ebeveyn, velayet değişikliği için
- Kamu kurumları veya savcılık (koruyucu önlem amacıyla)
Velayet davasını yalnızca çocuğun ebeveynleri veya kamu adına hareket eden kurumlar açabilir. Üvey ebeveynler, büyükanne-büyükbaba gibi yakınlar doğrudan talepte bulunamaz.
Boşanma Sonrası Velayet Nasıl Düzenlenir?
Boşanma davasında;
- Taraflar anlaşmalı boşanıyorsa, velayet protokol ile belirlenir
- Çekişmeli boşanmalarda ise velayet kararı mahkeme tarafından çocuğun üstün yararına göre verilir
Velayet bir eşe verildikten sonra diğer eşe sadece kişisel ilişki kurma hakkı tanınır.
Velayet Davası Nasıl Açılır?
1. Dava Dilekçesinin Hazırlanması
Dilekçede şu unsurlar yer almalıdır:
- Tarafların kimlik bilgileri
- Çocuğun adı, doğum tarihi
- Mevcut velayet düzeni
- Değişiklik gerekçesi (ilgi, alaka, ihmal, taşınma, eğitim, sağlık vb.)
- Talep: Velayetin davacıya verilmesi
2. Görevli ve Yetkili Mahkeme
- Görevli mahkeme: Aile Mahkemesi
- Yetkili mahkeme: Çocuğun yerleşim yeri mahkemesi
3. Harç ve Masraf
- Başvuru harcı
- Tebligat gideri
- Bilirkişi/psikolog raporu gerekebilir
- Avukatlık ücretleri
Velayet Davasında Mahkeme Neye Bakar?
1. Çocuğun Üstün Yararı
Her durumda esas alınan kriter budur.
Mahkeme şu unsurları değerlendirir:
- Anne veya babanın çocukla ilgisi
- Ekonomik ve sosyal imkanlar
- Çocuğun yaşı ve duygusal bağı
- Eğitim, sağlık ve güvenlik durumu
- Diğer kardeşlerle ilişki
2. Sosyal İnceleme Raporu
Mahkeme, çocuğun bulunduğu ortamı sosyal hizmet uzmanı aracılığıyla inceler ve rapor hazırlar.
3. Psikolojik Değerlendirme
Gerekirse pedagog ya da psikiyatrist görüşü alınır.
Velayet Değişikliği Davası Nasıl Açılır?
Velayet, daha önce bir tarafa verilmiş olsa bile değiştirilebilir.
Ancak bunun için önemli ve kalıcı bir değişiklik olması gerekir.
Örnek sebepler:
- Mevcut ebeveynin ilgisizliği
- Fiziksel veya psikolojik şiddet
- Yeni evlilik nedeniyle ihmal
- Çocuğun eğitiminin aksaması
- Kötü yaşam koşulları
- Çocuğun açık beyanı (özellikle 12 yaş üstü)
Velayet değişikliği talep eden ebeveyn, bu koşulları somut delillerle ispatlamalıdır.
12 Yaş Üstü Çocuğun Görüşü Dikkate Alınır mı?
Evet. Türk Medeni Kanunu ve uluslararası sözleşmeler gereği:
- 12 yaşını dolduran çocukların görüşü alınır
- Çocuğun tercihi mahkemeye bağlayıcı değil, ancak önemli etkendir
Mahkeme, çocuğun tercihini göz ardı etse dahi, bu durumu kararda gerekçelendirmek zorundadır. Velayet düzenlemeleri hakkında detaylı bilgi için T.C. Adalet Bakanlığı sayfasını ziyaret edebilirsiniz.
Velayet Davasında Sık Sorulan Sorular
Ebeveynlerden biri yurt dışında yaşıyorsa velayet alabilir mi?
Evet, ancak çocuğun sürekli ikamet edeceği yer, okul durumu ve aile bağları ayrıntılı şekilde değerlendirilir.
Anne çalışıyorsa, baba çalışmıyorsa velayet babaya mı verilir?
Hayır. Ekonomik durum tek başına yeterli değildir. Çocuğun fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarının karşılanması esas alınır.
Velayet verilmezse çocukla görüşme hakkı kaybolur mu?
Hayır. Velayet bir hak; görüşme (kişisel ilişki) başka bir haktır.
Velayeti alamayan ebeveyn yine de çocukla düzenli olarak görüşür.
Velayet Kararı Ne Zaman Kesinleşir?
- Dava sonunda verilen karar taraflara tebliğ edilir
- 2 haftalık istinaf süresi içinde başvuru yapılmazsa karar kesinleşir
- Kesinleşme sonrası nüfus kayıtları güncellenir
Boşanma sonrası velayet düzenlemesi ve anlaşmalı protokol örneği için Anlaşmalı Boşanma Protokolü yazımıza göz atabilirsiniz.
Bir yanıt yazın