Boşanmada ortak velayet, çocuğun ebeveynleri arasında eşit sorumluluk paylaşımıyla yürütülen bir velayet türüdür. 2025 yılı itibarıyla Türk hukukunda bu uygulama giderek yaygınlaşmakta ve mahkemeler, çocuğun üstün yararı ilkesi doğrultusunda boşanmada ortak velayet talebini değerlendirmektedir.
Boşanma sonrası çocukların hem anne hem de babayla düzenli ilişki kurabilmesini amaçlayan ortak velayet kararı, çocuğun üstün yararını gözeten en hassas yargı alanlarından biridir. Ancak uygulamada hem tarafların rızası hem de mahkemenin değerlendirmesi gereklidir.
Bu yazıda, ortak velayet kararının hangi şartlarda verildiğini, Türk hukuk sistemindeki gelişimini ve 2025 itibarıyla güncel uygulamaları tüm yönleriyle ele alıyoruz.
Ortak Velayet Nedir?
Ortak velayet, boşanma sonrasında çocuğun anne ve babası tarafından birlikte velayet altına alınması anlamına gelir.
Yani çocukla ilgili tüm önemli kararlar (eğitim, sağlık, yerleşim, sosyal ilişkiler) eşler tarafından ortaklaşa alınır.
Ortak velayette:
- Taraflar eşit söz hakkına sahiptir
- Çocuk bir ebeveynin vesayetinde yaşamaya devam eder
- Diğer ebeveynle aktif iletişim ve iş birliği sağlanır
Türk Hukukunda Ortak Velayet Mümkün mü?
Eskiden yalnızca evlilik süresince ortak velayet mümkündü.
Ancak 2016 yılında Anayasa Mahkemesi’nin verdiği kararla birlikte boşanma sonrası ortak velayet de mümkün hale gelmiştir.
Anayasa Mahkemesi 2016/9 E., 2016/75 K. sayılı kararıyla:
“Tarafların rızasıyla talep edilen ortak velayet, çocuğun üstün yararı doğrultusunda değerlendirilmeli ve mümkünse kabul edilmelidir.”
Bu karar doğrultusunda aile mahkemeleri, uygun şartlar oluştuğunda ortak velayet kararı verebilmektedir.
Ortak velayet hakkında Türk Medeni Kanunu’na ve AYM kararlarına ulaşmak için T.C. Anayasa Mahkemesi Kararları Arşivi sayfasını ziyaret edebilirsiniz.
Hangi Durumlarda Ortak Velayet Verilir?
Mahkeme ortak velayet kararı verebilmek için aşağıdaki koşulları değerlendirir:
1. Tarafların Ortak Talebi
- Ortak velayet ancak her iki tarafın da açık rızasıyla mümkündür
- Tek taraflı taleple verilmesi istisnadır ve nadiren uygulanır
2. Çocuğun Üstün Yararı
- Her yargılamada esas olan çocuğun fiziksel, duygusal ve sosyal gelişimidir
- Mahkeme pedagojik ve sosyal inceleme raporlarına başvurur
- Çocuğun yaşı, sağlık durumu, eğitim ihtiyaçları dikkate alınır
3. Ebeveynler Arasındaki İletişim
- Ortak velayet için ebeveynlerin asgari düzeyde sağlıklı iletişim kurabiliyor olması şarttır
- Taraflar arasında sürekli kavga, hakaret, şiddet varsa ortak velayet verilemez
4. Coğrafi Uygunluk
- Ebeveynlerin aynı şehirde veya ulaşımı kolay yerlerde yaşaması gerekir
- Çocuğun okul hayatı ve sosyal düzeni bozulmamalıdır
Anlaşmalı Boşanmalarda Ortak Velayet
- Anlaşmalı boşanma protokolünde ortak velayet talebi açık şekilde yazılmalıdır
- Mahkeme bu talebi çocuğun yararına uygun görürse kabul eder
- Protokolde velayet, kişisel ilişki düzeni, karar mekanizmaları net biçimde belirlenmelidir
Örnek Protokol Maddesi:
“Taraflar müşterek çocukları [isim] için boşanma sonrası ortak velayet talep etmekte olup, eğitim, sağlık ve sosyal kararlar birlikte alınacaktır.”
Çekişmeli Boşanmalarda Ortak Velayet Mümkün mü?
- Çekişmeli davalarda ortak velayet çok nadirdir
- Mahkeme, taraflar arasında ağır husumet varsa ortak velayet kararı vermez
- Ancak davanın ilerleyen aşamalarında uzlaşma sağlanırsa talep edilebilir
Ortak Velayet Verilmesinde Mahkemenin İnceleme Kriterleri
Mahkemeler karar verirken şu kriterlere dikkat eder:
- Sosyal İnceleme Raporu (SİR):
Aile mahkemesi tarafından görevlendirilen uzman, tarafların yaşam koşullarını ve çocukla ilişkilerini gözlemler - Pedagog Raporu:
Çocuğun yaşı uygun ise, görüşü alınır ve uzmanlarca analiz edilir - Tarafların İfade Tutumları:
Mahkemede iletişim biçimi, özenli tutum ve iş birliği iradesi dikkate alınır - Çocuğun İsteği:
Özellikle 12 yaş ve üzeri çocukların görüşleri önemlidir
Ortak Velayet Kararının Hukuki Sonuçları
- Taraflar çocuğun okulu, doktoru, dini eğitimi gibi kararları birlikte alır
- Çocuğun yerleşim yeri değişikliği için iki tarafın da onayı gerekir
- Eğitim masrafları ortaklaşa karşılanır
- Taraflardan biri karar alırken diğerini bilgilendirme yükümlülüğüne sahiptir
Ortak Velayet Kararı Sonradan Kaldırılabilir mi?
Evet. Ortak velayet kararı kesin ve değişmez değildir.
Şu durumlarda tek taraflı velayet talep edilebilir:
- Taraflardan biri velayet görevini kötüye kullanırsa
- Çocuk zarar görüyorsa
- Taraflar artık iş birliği yapamıyorsa
- Coğrafi koşullar veya sosyal şartlar değişmişse
Bu durumda mahkemeye yeniden başvuru yapılarak velayet düzenlemesi değiştirilebilir.
Ortak Velayet Uygulamasındaki Sık Sorunlar
- Taraflar arasında iletişimin zamanla bozulması
- Okul, sağlık gibi konularda uzlaşmazlık yaşanması
- Çocuğun taraflar arasında “iletişim aracı” haline gelmesi
- Masrafların adil şekilde karşılanmaması
Bu nedenlerle, ortak velayet talep edilirken yalnızca hukuki değil psikolojik gerçeklikler de dikkate alınmalıdır. Velayet davası açma süreciyle ilgili ayrıntılı bilgi için Velayet Davası Nasıl Açılır? Kimler Talep Edebilir? yazımıza göz atabilirsiniz.
Bir yanıt yazın