Boşanma sürecinde en çok merak edilen konulardan biri de çocuğun velayeti kime verilecek ve diğer ebeveyn çocukla ne sıklıkta görüşebilecek sorusudur. Özellikle “boşanmada çocukla kişisel ilişki kurma hakkı nasıl belirlenir” sorusu, hem taraflar hem de uygulayıcı hukukçular için önem taşır. Peki, kişisel ilişki nedir? Hangi hallerde sınırlanabilir? Mahkeme neye göre karar verir? Bu yazımızda tüm bu soruları detaylıca yanıtlayacağız.
Boşanmada Çocukla Kişisel İlişki Kurma Hakkı Nedir?
Kişisel ilişki kurma hakkı, velayet kendisine verilmeyen ebeveynin çocukla belli gün ve saatlerde görüşmesini sağlayan, Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenen bir haktır. Bu hak, sadece anne veya baba için değil, çocuğun yararına olan tüm üçüncü kişiler (örneğin büyükanne, büyükbaba) için de gündeme gelebilir.
TMK m. 182/2’ye göre, hâkim boşanma kararı verirken çocuğun velayetini düzenlediği gibi, kişisel ilişki kurulmasına da karar verir. Bu düzenleme çocuğun üstün yararı esas alınarak yapılır. Mahkemeler, boşanmada çocukla kişisel ilişki kurma hakkı talebini değerlendirirken çocuğun psikolojik durumu, yaşı ve ebeveynler arası iletişim düzeyine dikkat etmektedir.
Boşanmada Kişisel İlişki Kurma Hakkı İçin Mahkeme Hangi Kriterleri Dikkate Alır?
Aile mahkemeleri kişisel ilişki kurulmasına ilişkin karar verirken şu kriterleri dikkate alır:
- Çocuğun yaşı ve gelişim durumu
- Tarafların sosyal ve ekonomik koşulları
- Taraflar arasındaki iletişim ve çatışma düzeyi
- Çocuğun görüşü (özellikle 8 yaş üstü çocuklarda dikkate alınır)
- Taraflardan birinin çocukla ilişki kurmasının çocuğa zarar verip vermeyeceği
Mahkeme, kişisel ilişkiyi haftalık, bayramlık ve yaz tatili gibi dönemler için ayrı ayrı planlayabilir.
Boşanma Davasında Kişisel İlişki Nasıl Talep Edilir?
Kişisel ilişki kurulması, boşanma davası dilekçesinde açıkça talep edilmelidir. Eğer anlaşmalı boşanma davası söz konusuysa, protokolde kişisel ilişki günleri, saatleri ve yeri açıkça belirtilmelidir. Aksi takdirde protokol geçersiz sayılabilir ya da mahkeme bu konuda takdir yetkisini kullanarak karar verir.
Örnek Protokol Maddesi:
Baba her ayın 1. ve 3. hafta sonu cumartesi saat 10.00’dan pazar saat 18.00’e kadar çocuğu kendi yanında alıkoyacaktır. Ayrıca Ramazan ve Kurban Bayramı tatilleri dönüşümlü olarak taraflar arasında paylaşılacaktır.
Kişisel İlişki Günleri Ne Kadar Sürer?
Bu durum çocuğun yaşına, okul durumuna ve ebeveynlerin konumuna göre değişkenlik gösterebilir. Ancak yaygın uygulama şu şekildedir:
| Dönem | Görüşme Şekli |
|---|---|
| Hafta sonları | Ayda iki kez (örneğin her ayın 1. ve 3. haftası) |
| Resmi tatiller | Bayramlar dönüşümlü |
| Yaz tatili | 2 veya 4 hafta süresince |
Mahkeme bu düzenlemeyi sosyal inceleme raporları, pedagog görüşleri ve taraf beyanlarına göre şekillendirir.
Görüşme Hakkı Hangi Durumlarda Kısıtlanır?
Kişisel ilişki, çocuğun psikolojik ya da fiziksel sağlığına zarar verecekse mahkeme bu ilişkiyi sınırlayabilir hatta tamamen kaldırabilir. Örneğin;
- Ebeveynin çocuğa yönelik şiddet veya istismar geçmişi varsa
- Aile bireylerinden biri hakkında uzaklaştırma kararı varsa
- Çocuğun ebeveynle görüşmek istememesi ve bu görüşün makul gerekçelere dayanması
Bu gibi durumlarda mahkeme kişisel ilişkiyi refakatçi eşliğinde veya kamu kurumlarında yapılmasına karar verebilir.
Sosyal İnceleme Raporunun Rolü Nedir?
Aile mahkemeleri sıklıkla, kişisel ilişki ve velayet kararlarında sosyal inceleme raporu (SİR) düzenlenmesini ister. Bu rapor; psikolog, pedagog ve sosyal çalışmacılardan oluşan uzmanlar tarafından hazırlanır ve çocuğun hangi ebeveynle daha fazla vakit geçirmek istediği, ev ortamı, eğitim durumu gibi bilgiler içerir.
Görüşme Günlerinde Taraflar Sorun Yaşarsa Ne Olur?
Ebeveynler arasında sık sık sorun yaşanması, çocuğun teslim edilmemesi, zamanında alınmaması gibi durumlar mahkeme kararının ihlali anlamına gelir. Bu durumda:
- İcra takibi yapılabilir. Aile Mahkemesi kararı ilamlı icra takibine konu olur.
- Zorlama hapsi gündeme gelir. Mahkeme kararına uymayan taraf hakkında 3 aydan 6 aya kadar tazyik hapsi verilebilir.
Kişisel İlişki Talebi Ne Zaman ve Nasıl Değiştirilebilir?
Boşanma kararı sonrasında kişisel ilişki ile ilgili bir değişiklik yapılması gerekiyorsa, Aile Mahkemesi’ne başvurularak kararın değiştirilmesi istenebilir. Bu duruma “kişisel ilişki yeniden düzenleme davası” denir. Gerekçeler şunlar olabilir:
- Çocuğun yaşının değişmesi
- Taraflardan birinin şehir değiştirmesi
- Yeni bir evlilik yapılması
- Çocuğun eğitim düzeninin değişmesi
Çocuğun Üstün Yararı Ne Anlama Gelir?
Tüm bu süreçlerde temel belirleyici ölçüt “çocuğun üstün yararı”dır. Bu kavram, hem Türk Medeni Kanunu hem de Çocuk Hakları Sözleşmesi tarafından güvence altına alınmıştır. Mahkeme karar verirken ebeveynlerin değil, çocuğun fiziksel, duygusal, sosyal gelişimi ve güvenliği açısından en yararlı durumu göz önünde bulundurur.
Sık Sorulan Sorular
Boşanmada kişisel ilişki hakkı tek taraflı mı verilir?
Hayır. Gerekli durumlarda büyükanne, büyükbaba gibi üçüncü kişilere de tanınabilir.
Mahkeme kararına rağmen çocuk teslim edilmiyorsa ne yapılır?
İcra müdürlüğü kanalıyla işlem başlatılır. Gerekirse kolluk kuvveti desteğiyle çocuk teslim alınır.
Kişisel ilişki kurulması çocuğun istememesine rağmen zorunlu mu?
Çocuğun yaşı ve görüşü dikkate alınır. Ancak belirli bir yaşın üzerindeki çocukların iradesi önemlidir.
Yurt dışında yaşayan ebeveynin kişisel ilişki hakkı nasıl uygulanır?
Mahkeme, çocuğun yaz tatilinde uzun süreli kalmasına veya çevrimiçi görüşme hakkına karar verebilir.
Boşanma sürecinde velayet taleplerinizle ilgili detaylı bilgiye ulaşmak isterseniz, “Velayet Davası Nasıl Açılır?” başlıklı yazımıza da göz atabilirsiniz. Ayrıca boşanma davası açma süreci hakkında genel bilgi almak için “Boşanma Davası Nasıl Açılır? 2025 Rehberi” yazımıza göz atabilirsiniz.
Bir yanıt yazın