İşten çıkarma sürecinde işçinin hakları, işçinin hem maddi hem manevi olarak korunmasını sağlamak için İş Kanunu’nda düzenlenmiştir. İşten çıkarılan işçiler, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, işe iade davası ve diğer işçilik alacakları gibi birçok hakka sahiptir. Bu yazıda işten çıkarma sürecinde işçinin sahip olduğu tüm hakları detaylı olarak ele alıyoruz.
İşten Çıkarma Sürecinde İşçinin Hakları Nasıl Korunur?
İşveren, iş sözleşmesini feshetmeden önce İş Kanunu’nda öngörülen yasal prosedürlere uymak zorundadır.
İşten çıkarma süreci genel olarak şu adımları içerir:
- İşçinin performans değerlendirmesi veya disiplin kayıtlarının incelenmesi
- Fesih gerekçesinin belirlenmesi
- İşçiye yazılı fesih bildiriminin yapılması
- İhbar süresine uyulması veya ihbar tazminatının ödenmesi
- Kıdem tazminatı ve diğer işçilik alacaklarının hesaplanması ve ödenmesi
İşten çıkarma işlemleri bu kurallara uyulmadan yapıldığında işçi işe iade davası açabilir veya tazminat talep edebilir.
İşten Çıkarma Sürecinde İşçinin Sahip Olduğu Haklar
İşten çıkarılan işçinin sahip olduğu temel haklar şunlardır:
1. Kıdem Tazminatı
Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için:
- İşçi en az 1 yıl aynı işverene bağlı olarak çalışmış olmalıdır.
- İş sözleşmesi işveren tarafından feshedilmiş olmalı veya haklı nedenle işçi tarafından feshedilmiş olmalıdır.
Örneğin; ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı bir fesih dışında işten çıkarılan işçi kıdem tazminatına hak kazanır.
2. İhbar Tazminatı
İşveren, işçiyi işten çıkarırken ihbar süresi vermek veya bunun karşılığı olan ihbar tazminatını ödemek zorundadır.
İhbar süresi, işçinin çalıştığı süreye göre değişir:
| Çalışma Süresi | İhbar Süresi |
|---|---|
| 6 aya kadar | 2 hafta |
| 6 ay – 1,5 yıl arası | 4 hafta |
| 1,5 yıl – 3 yıl arası | 6 hafta |
| 3 yıldan fazla | 8 hafta |
İşveren ihbar süresine uymadan işten çıkarırsa işçiye ihbar tazminatı ödemek zorundadır.
3. Fazla Mesai Ücreti
İşten çıkarılan işçi, geçmiş dönemlerde ödenmeyen fazla mesai alacaklarını da dava konusu yapabilir.
Haftalık 45 saatin üzerindeki çalışmalar fazla mesai olarak değerlendirilir ve zamlı ücretle ödenmelidir.
4. İşe İade Davası
İş güvencesi kapsamına giren işçiler (30’dan fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde en az 6 ay çalışmış işçiler) feshe karşı işe iade davası açabilir.
İşçi, işten çıkarıldığı tarihten itibaren 1 ay içinde işe iade davası açmalıdır.
Mahkeme işe iade kararı verirse:
- İşçinin işe başlatılmaması halinde 4 ile 8 aylık ücret tutarında tazminat ödenir.
- Boşta geçen 4 aya kadar ücret ve diğer haklar işçiye ödenir.
5. Kötü Niyet Tazminatı
İş Kanunu’nda iş güvencesi kapsamında olmayan işçiler için işverenin kötü niyetle fesih yapması durumunda kötü niyet tazminatı öngörülmüştür.
Bu tazminat ihbar süresinin 3 katı olarak belirlenir.
İşten Çıkarılma Gerekçeleri Nelerdir?
İşveren iş sözleşmesini geçerli bir sebebe dayandırmak zorundadır.
Geçerli fesih nedenleri şunlardır:
- İşçinin performans düşüklüğü
- İş yerinde ekonomik veya teknolojik nedenlerle küçülme
- İşçinin davranış bozuklukları (disiplin suçları)
- İşyerinin kapanması
- İşçinin sürekli devamsızlık yapması
Geçerli neden olmaksızın yapılan fesihler haksız fesih niteliği taşır ve işçiye çeşitli tazminat hakları doğar.
Haklı Fesih Sebepleri Nelerdir?
Bazı ağır durumlarda işveren, iş sözleşmesini haklı nedenle derhal feshedebilir.
Örneğin:
- İşçinin işyerinde hırsızlık yapması
- İşçinin işverenin güvenini kötüye kullanması
- İşçinin işyerinde kavga etmesi
Bu tür durumlarda işveren, işçiye tazminat ödemeksizin iş sözleşmesini feshedebilir.
İşten Çıkarılan İşçinin Yapması Gerekenler
İşten çıkarılan işçi, hak kaybı yaşamamak için şu adımları izlemelidir:
- Yazılı fesih bildirimini istemelidir.
- Kıdem ve ihbar tazminatlarının doğru hesaplanıp hesaplanmadığını kontrol etmelidir.
- İşe iade davası açmak istiyorsa 1 ay içinde dava açmalıdır.
- Tüm işçilik alacaklarını 5 yıllık zamanaşımı süresi içinde talep etmelidir.
- Gerekirse iş mahkemesinde dava açmalıdır.
Profesyonel bir iş hukuku avukatından destek almak bu aşamada büyük önem taşır. İş Kanunu’na ulaşmak için mevzuat.gov.tr adresini ziyaret edebilirsiniz.
İşten Çıkarma Sürecinde Sık Sorulan Sorular
İşveren sözlü olarak işten çıkarabilir mi?
Hayır. İşveren feshi mutlaka yazılı olarak bildirmelidir.
İşten çıkarıldığımda hemen dava açmalı mıyım?
İşe iade davası için 1 aylık süre vardır. Diğer alacaklar için 5 yıllık zamanaşımı süresi vardır.
İşveren kıdem tazminatı ödemezse ne yapmalıyım?
İş Mahkemesinde kıdem tazminatı alacağı davası açabilirsiniz.
İşten çıkarıldıktan sonra ne kadar süreyle dava açabilirim?
Kıdem ve ihbar tazminatları için 5 yıl içinde dava açılabilir. İşe iade davası için ise 1 ay içinde dava açılmalıdır.
İşten Çıkarılmada Avukat Desteğinin Önemi
İşten çıkarılma süreci, işçi haklarının doğru şekilde korunabilmesi için titizlikle yönetilmesi gereken bir süreçtir.
Göney Hukuk & Danışmanlık olarak:
- Kıdem ve ihbar tazminatı davaları,
- Fazla mesai ve diğer işçilik alacakları davaları,
- İşe iade davaları
alanlarında müvekkillerimize etkili temsil sunuyoruz.
İşten çıkarılan işçinin haklarını tam olarak kullanabilmesi için profesyonel destek büyük önem taşır. İşçi alacakları hakkında detaylı bilgi için İş Hukuku sayfamızdaki yazılara göz atabilirsiniz.
Bir yanıt yazın